Op dit ogenblik vindt in Rome een Bijzondere Bisschoppensynode plaats waarin kardinalen, bisschoppen, religieuzen en lekengelovigen van de lokale kerken in het Amazonegebied zich buigen over de milieuproblematiek, de sociale ongerechtigheid en de schending van de rechten van de inheemse bevolking in de Amazone.
De deelnemers zijn bij elkaar gekomen op uitnodiging van paus Franciscus die de synode al in oktober 2017 heeft samengeroepen. Voor de paus ligt de synode met als thema ‘Amazonia, nieuwe paden voor de kerk en voor integrale ecologie’ in het verlengde van zijn veel besproken encycliek Laudato Si’ uit 2016 waarin Franciscus niet alleen de ecologische crisis in de wereld op de kerkelijke agenda heeft gezet maar die ook in verband brengt met sociale gerechtigheid en mensenrechten.
De problemen in de Amazone zijn op dit moment hoogst actueel en de synode komt dan ook op het juiste ogenblik. Op de synode worden een reeks problemen besproken die momenteel spelen in Latijns-Amerika zoals het ook in Latijns -Amerika dreigende priestertekort.
Maar in de ogen van de paus moet de synode zich vooral uitspreken over de economische ontwikkelingsplannen uit de koker van de Braziliaanse regering en grote, internationaal opererende bedrijven die in het Amazonegebied zullen leiden tot sociale ontwrichting van bestaande leefgemeenschappen en tot een ecologische ravage van ongekende omvang die gevolgen zal hebben voor het leefklimaat op de hele aarde.
Tijdens de openingsmis op 6 oktober zei de paus: “De missie van de Katholieke Kerk in de wereld is het verspreiden van het vuur van Gods liefde; dit mag niet beperkt worden tot ‘regulier onderhoud’ van hen die het evangelie al kennen”.
Hij bedoelde daarmee dat de Kerk niet alleen zorg heeft voor katholieken maar voor alle mensen in onze wereld. En dat die zorg zich niet beperkt tot de mens maar zich ook richt op de hele schepping. Deze gedachte had hij trouwens in de encycliek van 2016 uitvoerig uit de doeken gedaan.
Hij eindigde zijn toespraak met de woorden: “Laten we samen op reis gaan, voor hen die nu hun leven geven en voor hen die hun leven gegeven hebben”.
Hoe actueel zijn deze slotwoorden van Paus Franciscus, als we denken aan het inheems stamhoofd Pian Kanamari, die op 6 september op brute wijze werd vermoord? Pian Kanamari – 39 jaar, vader van twee kleine kinderen, het derde kind op komst – streed sinds enkele jaren voor de rechten van de inheemse bevolking en was uitgenodigd om deel te nemen aan de Bijzondere Synode in Rome. Dacht de paus bij deze slotwoorden ook aan hem?
De paus vindt het van groot belang dat de Kerk in Brazilië en in heel Latijns-Amerika betrokken is bij het leed en de strijd van de inheemse bevolking, en bij de inzet voor de natuur en het milieu op aarde, waarvoor het behoud van Amazone-woud van grote betekenis is.
Ook de Nederlandse bisschoppen delen zijn zorgen en onderhouden nauwe banden met de bisschoppen in het Amazonegebied en steunen hen zoveel mogelijk. Zij zijn zich terdege bewust van de betrokkenheid van Nederlandse bedrijven bij de ontsluiting en ontwikkeling van het gebied, en spreken regelmatig met Nederlandse regeringsvertegenwoordigers en overheidsinstanties, en met vertegenwoordigers van politieke partijen over hun verantwoordelijkheid wat betreft het maatschappelijk en ethisch verantwoord handelen van deze bedrijven.
Een kleine maar actieve Amazone-werkgroep, bestaande uit de Andreasparochie in Heerlerbaan, Heerlen Mondiaal en Steungroep Indianen in Brasil, houdt zich sinds één jaar actief bezig met deze kwestie en bevraagt de betreffende bedrijven over hun activiteiten in het Amazonegebied.
Hoe staat het met de ´duurzaamheid´ van de ontwikkelingsprojecten? Hoe wordt omgegaan met de mensenrechten van de inheemse bevolking ? Wat wordt gedaan aan sociale misstanden die het gevolg zijn van de activiteiten van grote bedrijven in het gebied ?
Het is een goede zaak dat er in de media zoveel publiciteit is voor wat zich op dit ogenblik in de Amazone afspeelt. Maar de rol van Nederlandse bedrijven blijft onderbelicht, terwijl de ontwikkelingen die in de Amazone gaande zijn, zonder hen niet zouden kunnen plaatsvinden.
Politieke partijen en actiegroepen moeten de druk op de ketel houden en de Nederlandse regering en bedrijven op hun verantwoordelijkheid wijzen. Ook de kerken in Nederland moeten hun stem verheffen en al het mogelijke doen om de problemen in de Amazone op de politieke agenda te zetten en te houden. Op die manier geven de Nederlandse kerken invulling aan hun missionaire taak om te werken aan een rechtvaardige en humane wereld.
De Andreas-parochie in Heerlen is een van de lokale kerkelijke gemeenschappen in Nederland die om die reden in samenwerking met gelijkgezinde politieke en maatschappelijke organisaties ‘de hand aan de ploeg hebben geslagen’.
Het is nog niet te laat. De bijzondere bisschoppelijke synode in Rome, de bisschoppen in Nederland en parochies als die van de heilige Andreas in Heerlen dragen eraan bij dat de stem van de Kerk hoorbaar wordt, in Brazilië en Latijns-Amerika en in Nederland.